MAKALIMA MATUKUFU YA MUNGU

               Karim na  Abou wa  kosoma  ya

MAKALIMA  MATUKUFU YA MUNGU

Yika asubwihi kabisa na mpevo.  Karim akoengaliya yi bahari ndzuzuri yaka karibu na waye wakati akoengaliya zi ngawa yivo zakolawa hwendra baharini.  Lewo wa lozi watsosika nyengi.

Ya matso yahe yaka yasiki harimwa ya makalima aka asoma.  Akana masuala mengi ya hudzisa.  Muntru akentsiliya yi shiri sha wu falume de deni? Mana ntrini yi kirtasi yangihwa hari mwa zi mpandre zombili?  Mana ntrini ya fungwa huka amba kavwasi muntru atsoshindrawo ayibuwe?

Trongo nyengi kakoyelewa…

Akosoma yi shapitri ya tsano ya yi shiyo sha Mivenuliyo, shini de yi shiyo sha mwiso hari mwa ya Makalima Matukufu.  Ya Makalima yaka mahodari kabisa na yayo ya ka Matukufu na waye kakojiviwa mana kavwaka muntru wa hubuwa yi kirtasi a ya somo tsena:

Wakati wuwo tsiono harimwa wu muhono wa kumi wa wule akentsi hari mwa yi shiri sha wu fawume ile yi kiritasi yaverwa verwa, yaangihwa rangu moni ata mwendze, tsena isikidziwa na liti vahano saba. Tsiwono na malayika yendza ushindzi yako- shemeledza ha ji lendza nguvu ha hudzisa:  “Deni de astahiki abuwe zi liti zini, tsena abuwe yi kiritasi yini?”  Be kavwaka ata muntru rangu mbinguni, shivandreju mwa ntsi, ata uzimu, akoshindra abuwe yi kiritasi ile yaka yaverwa, awu awone wu moni ha huyisoma.  Wakati wule tsi liyi, tsi liyi, ha yivo yiliyo amba kavwaka ata muntru akostahiki abuwe yi kiritasi yile yaka yaverwa, awu a wone wu moni.’1

Mana trini yiliyo muhimu wasi hu para muntru a buwe yi kirtasi ha hu juwa zi liyo wu moni?  Deni de a liyawo?

Karim a yendreleya na husoma.

“Sa ile moja mengoni mwa wu wantrumuhu wale anambiya, “Wusiliye! Be tsiyo yi Nsimba ya wu djama wa Yahudha ishindri, waye aliyo amba Trahi la Daudu. Na waye atso shindra abuwe yi kiritasi ya verwa ile na zi liti saba zayo.  Halafu hari hari vale  vuliyo yi shri sha wu fawume ile ha hu zingidziwa na zi ziwumbe zinne zendza roho zile, na wu wantru wantrumuhu wale, tsiono  a tsindzwa...Na waye aja arenge yi kiritasi ya verwa yile hari mwa muhono wakumi wa mwenyewe wule akentsi hari mwa yi shiri sha wu fawume shile .” 1

Karim amayizi huka amba vwa trongo kasiyelewa harimwa ya makalima ayasoma.  Tsi Nsimba de ya renga yi kiritasi, be gondzi.  Baenda ya vavo kakila muntru aka ashanga kabisa mana tsi gondzi de la renga yi kiritasi. Wantru piya waka na furaha na hu yimba ha humswifu Mungu.  Wasaliya wako yimba ya makalima yani:

“Wawe wustahiki wu rege yi kiritasi ya verwa, tsena wu

puwe zi liti zayo, wubuwe.  Mana, wuka wu tsindzwa ha hutolwa sadaka, na ha yi damu yaho, wumununuliya Mungu wu wanadamu ha hulawa hari mwa kula tsi,na hari mwa nishani.  Uwafanya Mafundi ya masadaka ya wu falume wa humurumishiya Mungu watru, na wawo watsotawaliya yi shivandre shantsi.”1

Karim a disi yi shitswa.  Midjuza ntrini de yi liyo harimwa yi kiritasi?  A lawa hwendra a muwone mwandzani wahe Abou yile amudzise yi mana ya zi trongo zini.  Abou wujuwa ya Makalima Matukufu.

   

               

Wakati Karim akensi harimwa yi meza na mwandzaniwahe Abou ha hunwa vera ya maji, Abou a tsehe.  “Yi mistari ya Makalima yani, de yinijiviyawo harimwa yi shiyo kamili,” Abou a rongowa.

“Mawuri de halilo naka na hwaledza, yi shiyo shisho wu djaledza mwenyewe.” 

“Wusi tsaha wu nambiye huka amba nitso para mayeledzeyo ya zintrongo za hidjiri vahano vwangina  harimwa yi shiyo shini ?”  Karim adzisa.

“Dehalilo.  Na randrise hari mwa yi kiritasi.  Mtrume ayiriwawo Jerimiya a riva mufano muzuri wa hurumiya yi kiritasi.  Mwana wa mwana nyahe wa Yeremiya, Hanamel aka amujiliya ha hutsha ntrongo.  “Tsina arudhu mujini Anathoth,” amwaledza. 

“Tafadhwali wu nunuwa yi arudhu yini wu ni hensiye mana wawe de wa lazimu wukenayo hari mwa yi sharian, wawe de mukaribuni na wami.”  Yeremiya a nunuwa yi arudhu.  Wakati wule wangiha ya kiritasi yanyesawo amba vufanyishiha biyashara, a renge yi moja yaka na ya masharutu piya ayifungu, a lishi yi kiritasi yi moja kayafungwa yile pare wu wantru wa some.  Wakati wuwo watriya zi kiritasi zombili hari mwa kasha ha hu zihifadhu.”2 

Baenda ya wakati mwengi kiritasi zini zi rendreha moja zangihwa wu moni ha wu shahidi ya yi biyashara bayina yawo wayili na wu wantru wa mwendze wa wone.  Na wu muntru akensi harimwa yi shiri shi tukufu de Mungu.” 

“Namna ntrini de yi arudhu ya wu mwana wa mwananyahe wa Yeremiya ya ledzawo wu mwihimu wa yi kiritasi hari mwa wu muhono wa Mungu?”  Karim adzisa.

“Suala dzuzuri, Karim!  Ni tso hwanyesa tsena baendhu za mifano harimwa ya makalima matukufu. Angaliya rabuzi zi ntrongo za lazimu muhuyizi akenazo.  Yi lazimu ake mudjemaza wa karibu, ya vili  yi roho yahe yi kubali, ya raru ake na wushindzi.  Yeremiya aka na zi tabiya zini piya.

“Wa paro soma ya masharutu Mungu aka awava wu wantru wa Israila?”  Abou adzisa.

“Tsika tsisomo mpavi be kazaka za nijiviya!”

Abou amutsehe mwandzani wahe Karim.  “Ewa, tsi juwa, wami kazanijiviya be Mungu aka a wava ya masharutu na maenna.  Asitsaha rijuwe huka amba vwa ntrongo ntraru de atsahawo azi huyi: 1. Arudhu, 2. Hurumwa na 3. Mtrumshe.  Mungu atowa masharutu ju mwa zi ntrongo zizni:  Nayika muntru aka masikini swafi ata kakoshindra a baki na li dago lahe awu arudhu yakolazimu muntru aliyo mudjemazahe a nunuwe li dago awu li shamba amuhensiye, mawuri de halilo Yeremiya aka amufanyiya mwana wa mwananyahe. Nayika muntru mkaribuni na wawe asiwudziwa ha hurendreha murumwa yi lazimu wu nunuwe wu huru wahe. Nayika muntru afu yi lazimu mdjemazahe a lole wu mtrumshe wahe.” 3

Karim a ruwazi harimwa muda mshashi, ha hufikiri, arongowa, “Nakosoma yi hadisi ya patana na yi shio shi twaharifu sha Mungu harimwa yi shiwo sha mwiso sha yi Taoureta na yi Indjil, wuni regeza mwandroni yikawo Mungu akowava wu wanadamu ya masharuti.  Vu viri manha mengi swafi.”

“Nisi tsaha ni hwanyesa yi namna yi shiyo shini shangiwa.

“Mungu aka na mupango nyangu mwandrisoni.  Aranyesa nyangu mwandrisoni huka vwa suku atso tsaha ndziya ya huvukisha wu binadamu.  Harimwa yi shiyo kamili Mungu a ranyesa mifano mengi ya wu mupango wa wuhuyizi yile pare wantru wa yelewe.  Yi hadisi ya Raudhwa yiyo mufano muzuri halilo mudjemaza aka tayari na hu vendza a nunuwe li dago la wu mwananya yikawo afu a buze a nunuwe wuhuru wa mtrumshe wahe.  Wutso juwa wu some yi hadisi dagoni.”4

“Tsi yelewa.  Be muntru a renga yi kirtasi yaka muhononi ha Mungu harimwa yi shiri shi twaharifu de deni?”

“Oh…Mungu asiki kiritasi muhononi yangihwa zimpandre zombili. Muhuyizi wekewahe de ajuwawo zi ntrongo zangihwa wu moni. Asijuwa zi ntrongo za lazimu azihuyi: wurumwa, arudhu, mtrumshe.”

“Arudhu de yivi, wurumwa de wuvi, mtrumshe de wuvi?”  Karim adzisa.

“Soma ya Makalima yani wakati wuwo wutso djitsahuliya: ‘Mana risujuwa amba ata hupara yi lewo ini, piya yi zintru zaumbwa zisiliya ha utungu, mauri mtrumshe adzayawo’.”5 

“Wu sinambiya huka zintru Mungu awumba zizo de zalazimu zi huyiwa?”

“Kweli. Mungu a riva wanhadi wa arudhu mpiya.  Yi arudhu yini yi tso vira.” 6

“Na wurumwa?”

“Vulishiya zi ntrongo Insa a rongowa:  ‘Nisimwambiyani ha kweli, ka kula muntru a fanyawo madhambi, wuwo murumwa wa dhambi.’ “7

“Basi mtrumshe?”

“Mungu wu fanisa wumati wahe na ndrolo, mtrumme na mtrumshe.  Mungu a rongowa: ‘Mana mtrumme wuwo de yi shitswa sha wu mtrumshe mawuri de halilo Insa aliyo de yi shitswa sha yi Djama Ndziwaminifu na wiyo de wu mwili wahe.’ “’ 8

“Wu yelewa avasa, Karim, mana ntrini Yuhani (Yahaya) yikawo de angiha yi shiyo sha mivenuliyo, a lawa nkeme wakati kavwako parihwana muntru wa hu vosheya yi kiritasi yaka na Mungu? 

Yuhani  akojuwa zikawo de zaka wumoni:  Muhuyizi wa yi shivandre shantsi, wanadamu piya wakawo amba wa rendreha warumishizi wa madhambi, na wu wantru yikawo wa mukubali, wa dungawo na yi ndziya yahe watso yiriwa wa zarusi.”

“Muntru wunu de deni, mana ntrini aka atsahulwa?” Karim adzisa.

“Insa!  Waye de wu muntru aka na zi twabiya piya za wu muntru alazimu a huyi yi duniya.  Aka de mudjemaza wa karibu wa li duniya mana alawa Mpevoni ha huja a rendrehe mwanadamu.  Ya Makalima ya rongowa:  Be alishi yi daradja yahe ile, adjifanya mawuri murumwa, afanyishiha namna ya huka muntru ahimona, akowona mwanadamu.’ 9   

Aka tayari.  Atowa fidiya ya mayesha yahe.  ‘Wu mwana wa Mwanadamu kaja ha hurumishiwa be aja arumishihe, atowa na ya mayesha yahe na hudjitowa fidiya afe ha hukombowa wu wanadamu.’10

“Na waye aka na wushindzi, bila kaliva hampesa, be alivi ha yi damu yahe ha huhuyi wu binadamu na ya madhambi. A renge ya madhambi adjivayo abuzu alivi ha ya mayesha yahe.” 

“Hazizo a wulawa hasibabu ya madhambi yatru?”  Karim adzisa.

“Ewa, vwa suku atsoja mawuri Nsimba, Mfawume wa yi djama ya Yahudha, a hukumu li duniya vwa moja na wu wantru kawamukubali huka amba waye de Muhuyizi.”

“Tsimkubali,” Karim adjibu.  “Tsamini huka amba waye de Muhuyizi wa kweli!”

                        

1Mivenuliyo 5; 2 Mabido yani yaka mazuri kabisa ya hu hifadhu. Zi Kiritasi zikawo zika ziparihwana bavuni mwa yi bahari ya fa 1947 karibu na vahano vuyiriwawo Qumran zika zi hensiwa wu moni mwa ya mabido rangu yi siecle ya vili na wuzo zako someha. 3 Lévitique 25; Deutéronome 25; 4  Shiyo sha Raudhwa;  5 Maromu 8:22;   6 Mivenuliyo 21:1; 7Yuhani 8:34; 8 Maefeso 5:23; 9Mafilipi 2:7 10Markusi 10:45.

.