Ismaila, mwana wa Ibrahima

             Ismaila,  mwana wa Ibrahima

Yika wujoni wandzani wayili Abou na Karim, waka wakensi karibu na yi bahari wako hadisi.

“Namna ntrini de Ibrahima ashindra apara roho yahu mtowa wu mwana wahe, Ismaila dagoni?” Karim adzisa.

“Wu juwa yi manha Ismaila akanayo wakati Ibrahim amutowa dagoni vwa moja na manhe Hadjara?” Abou akofanya wu tunduzi.

“Anha, tsisi juwa.  Aka na manha mingavi?” Karim akotsaha ajuwe.

“Yi Taourata yi rongowa huka, ‘Ibrahima aka na manha thamanini na sita(86) wakati Hadjara amudzaliya Ismaila.’ Wakati Ibrahima akana manha tuswini na shendra(99),Mungu amuvenushiya Ibrahima ha humnahanidza huka mtrumshe wahe Sara atso dzaya mwana baenda ya mwanha.” 1

“Vavo Ismaila aka na manha 14  wakati Isiyaka a dzalwa,”  Karim arongowa.

“Wakati ntrini basi de atolwa dagoni?”

“Baenda ya manha miraru, harimwa yi manha kumi na saba yahe, wakati Isiyaka aka atsindzwa dziya. 2   Kayaka de yi viyaji ya handra manhe ahilawa dagoni ha Ibrahima.” 

“Wakati wa handra wuka de wu vi?”  Karim aka ashanga.

“Kabula ya Ismaila hu dzalwa yika yi rongolwa harimwa yi  Taourata huka,  Hadjara aka amumira Ismaila na waye aendrisa hu murenga Sara chefu wahe shinamuna.  Ha zizo Sara amurenge shinamuna wajawu ata a trawa dagoni, be Mungu amjiliya ha humsayidiya ata amureeza Hadjara dagoni ha Ibrahima.  Yi lazimu ri some yi hadisi kamili harimwa yi shiyo sha handra sha yi Taoureta chapitre 16.

‘Malayika ya Mungu yika yi mupara Hadjara bavuni mwa shisima harimwa arudhi ndribwavu kayaka na wantru, shisima shiliyo harimwa yi ndziya ya hwendra shur. 

Na yi malayika yi rongowa,  “Hadjara, mrumwa wa Sara, wu lawa havi wu sendra havi?” 

Amwambiya, “Tsimutrawa shefu wangu Sara.” 

Yi malayika ya Mungu yi mwambiya, “Regeya ha shefu waho, wendre wa mutwien.” 

Yi malayika ya Mungu yi mwambiya tsena, ‘Nitso fanya wu wana waho wengi ata kawana wu hasibiliha.’  Na yi malayika ya Mungu yi mwambiya, ‘Fahamu, wuna mwana, na wawe wutso dzaya mwana mtrubaba; yi lazimu wu mwire Ismaila; mana Mungu amumba taenbu nyengi harimwa zintrongo wuzi yenshiwo.  Atsoka mawuri mpundra nyeha ya mwanadamu, atsoka na wengefu ju la wu wantru piya na wantru watsoka kinyume naye.’

Hazizo Hadjara ayiri li dzina la wu Mungu aka amurongodza, Mungu awonawo, adjidzisa, ‘Kwelu tsimuwono Mungu na wami tsalawa yi roho baenda na muwona?’3

“Vwa ntrongo muhimu tsiyani kaya lazimu rayi tumpidza.  Hadjara aka ajuwa huka tsi malayika weke de yako laguwa na waye.  Aka ajuwa amba de Mungu wa kweli ayenshiwo.  Amumba li dzina; Muntru a niwonawo.

Yi venuha hatruju huka amba tsi malayika tsi de ya tso towa miyandi:  Nitsohuva wajuhu wengi ne kavwasi ata muntru atso shindrawo awahasibu.  Ismaila aka de wu mwana wa handra aka a rongolwa harimwa ya makalima matukufu ya Mungu aka a volwa dzina la lawa ha Mungu kabula ya hu dzalwa na yi faswiri ya li dzina lahe:  Mungu waye wu kiya.  Dzina lini kaliana hu badiliha na yi damu yahe yaenni de wu wajuhu wahe Mungu wu wakiya ayina wakati wa muliliyawo ha hu tsaha wu huyizi yaenni mswamaha way a madhambi yawo.”

“Yini habari ndzuzuri kabisa!” Karim arongowa.

“Be nisifikiri huka amba tsindzuzuri bahe humtowa dagoni lahukana aka na maha 17.  Kaka na mahaba na waye?”

“Ewa, aka na mahaba na waye.  Ripara wana ntrongo wendza mana watsorisayidiyawo ha hu yelewa yi hadisi.  Wakati Ismaila aka na manha 13, Mungu aka amujiliya tsena Ibrahima ha hu mujidza yi miyendi aka amumbayo kabula yi hu dzalwa ya Ismaila:  ‘ Mwana atsolawawo hahoju atsoka de wu mwarata waho’ 4 

Harimwa yi manha 13 ya vira Ibrahima akofikiri huka wu mwana akomurongowa de Ismaila.  Amuvendze swafi amuleye fetre.  Ibrahima aka amwaledza wu mwana wahe Ismaila yi miyendi Mungu aka amumba ne de hu barikisha li duniya kamili hasibabu de yi damu ya Ibrahima.  Mungu amujilia Ibrahima ha hu mwambiya mtrumshe waho Sara atso dzaya mwana mtrubaba.  Ibrahima amayizi huka amba aka afanya nayi.  Wu mwana wa miyendi aka arongolwa na Mungu atso dzalwa baenda ya mwanha. Ibrahima ako muwoneya Mungu haya ata anyama monsi:  ‘Djeli yika amba Ismaila ako yenshi ju mwa zi baraka zaho!’ 5  Vavo Mungu aka amudjibu,  ‘Ju la Ismaila, Tsika tsihukiya.  Katayari, tsimutukuza, na wami nitsomufanya ake na mavuna mengi, atso dzaya na wana wengi. Atso dzaya mazefu kumi na wayili, na wami nitso mu fanya ntsi ndribwavu.’6

“Yi miyendi Mungu aka amumba Ibrahima yika miyendi ya damu na hu tahiriwa mawuri mfano wa miyendi ndzitwaharifu bayina ya makungu manyo mayili wakati wa vana wahandi ya ntrongo.  Ya makalima ya Mungu ya rongowa:  Ibrahima na wu mwana wahe Ismaila waka wa tahiriwa suku moja’.7  Kakila kalmia Mungu arumiyawo lilo wuka na mana.  Akotsaha li duniya piya li juwe huka amba Ismaila aka arumiwa harimwa yi miyendi ya damu yini kayina mupaka.”

“Ntrongo ntrini de yi tsahawo yi rongolwa?” Karim akotsaha ajuwe.

“Yi sitsaha yi rongowe huka amba vwa suku Mungu atsotra damu ha huhuyi wu wajuhu wa Ismaila.”

“Yika mbovu Ibrahima humlola Hadjara ake de mtrumshe wahe?”  Karim adzisa.

“Kayaka mbovu harimwa yi shariya shaka wu wakati wuwo, be ju la yi ndziya ya Mungu yiyo mbovu.  Mungu kaparo mwambiya Ibrahima a lole mtrumshe wa vili.  Muntru huka na wantruwashe wayili yiyo  taembu.  Mungu waye wu vendza muntru ake na mtrumshe wu moja mawuri de halilo aka amuwumba Adam na Hawa harimwa yi jardin ya Eden.  Tabiya na wu tamaduni zizo tsi de za lazimu ri dunge be de zintrongo Mungu arienmurisha.”  Abou amwaledza.

“Ntrongo ntrini de yaka ya muhidjiriya Ismaila wakati bahe aka amudumbidza dagoni?”  Karim akotsaha ajuwe.

“Vulishiya!  Wusi hukumu?  Tsisi fikiri huka amba Ibrahima akotsaha amutowe wu mwana wahe Ismaila dagoni!  Wakati Sara aka amwambiya Ibrahima amtowe Ismaila dagoni mana Ismaila akomtaenbisha yi suku wako sherehi yi hutsindzwa wu mwana dziya, yi Taourata yi rongowa: Humtowa Ismaila dagoni yika tabiya ya pewu ju la Ibrahima, mana aka de wu mwana wahe.  Mungu amujiliya Ibrahima tsena ha hu mwambiya asike na wu hafilifu na Ismaila.7  Mungu atso mubarikisha Ismaila.  Be wakati de wuwo wuwo Mungu amwambiya Ibrahima zintrongo.  Yi mbiya yikawo yakomlaguwa de Insa amba atso barikisha li duniya, yitso lawa ju la yi damu ya Isiyaka.” 8

“Hali Isiyaka aka borwa raha na Ismaila?”  Karim adzisa.

“Anha kayisi rongowa amba deni de aka borwa na deni de kaka.  Mtrume Isaya arongowa huka zi ntrongo ndzuzuri rifanyawo zizo sawa na nkandzu yendza ntrontro (Isaya 64:6).  Mungu aka atsahuwa yi irham ya Isiyaka na yi arudhi ya Israila na mana.  “Ju la Isiyaka na yi arudhi ngatiti ya Israila wu mhuyizi wa wu binadamu piya adzaliwa na yi arudhi yini yi rendreha de wu harimwa li duniya, na Insa atsoregeya mawuri mfawume hahujo hukumu li duniya.”

“Ya mayahudi wawo wa yisa wa huyiwa mana Mungu aka atsahuwa yi arudhi na Isiyaka?”

“Anha, kavwasi ata muntru wu moja atsoshindrawo adjihuyi ha hu fanya ntrongo ndzuzuri.  Ya mayahudi wa lazimu wa mukubali Insa ake de muhuyizi wawo mawuri de halilo wu wantru piya wa lazimu wa mukubali.” 

Baulusu mrumishi wa Insa Kiristi a rongowa harimwa yi shiyo sha Maromu 11:25:  ‘Wananyangu, vwa faraha iliyo amba mara ya handra Mungu aka aitriya sirini, badi avasa aja aivenuwa, na wami nisutsaha muijuwe, ile pare musudzione amba wanyu de wendza zi ankili.  Na faraha iyo tsini, amba baaendwi ya I Israila, iyo kaikiri uamini.  Wafnyishiha amba wao na zitswa ziyi ata mupaka i indadi kamili ya u wantru wa zi nishani zangina yaka yahentsiwa, ingiya harimwa utawalizi wa Mungu…’

“Harimwa zi suku za mwiso zini risi wona wantru wengi yikawo walawa harimwa yi irham ya Ismaila wa muyelewawo Insa nahu mukubali ake de muhuyizi wawo.  Na rendreleye na yi hadisi ya Ismaila.  Ibrahima aka amumba Hadjara na Ismaila kiyasi ya shahula shahuwatosha ata wa waswili harimwa yi shisima.  Na Hadjara kaka amayizi wu vahano vale.  Wakati amayizi huka amba kakoyelewana na Ibrahima amulishi Ismaila dagoni ha hwendra vahano mbali akensi na huliya.  Malayika ya Mungu yi mujiliya, wusi fikiri amba yi malayika yika yi mwambiya Hadjara ntrini?”

“Nisi fikiri amba yi malayika yi mwambiya, ‘Wusiliye, Hadjara, Mungu asihukiya!’”  Karim adjibu.

“Wu fikiri fetre! Ya makalima matukufu ya Mungu ya rongowa:  ‘Malayika yi mwambiya, ‘Ntrongo ntrini de yi hutaembishawo, Hadjara?  Wusi riye, mana Mungu ayisa akiya li ji la wu mwana waho, vahano aliyo’. 9  Wusi dale amba mana ya Ismaila yiyo ‘Mungu wu kiya’.  Mungu asikiya yi shundri sha wu wajuhu wa Ismaila wakati wa liyawo ha hu tsaha mswamanha wa ya madhambi yawo.  Mungu amwanyesa Hadjara shisima shaka bavuni waye na wu mwana wahe Ismaila wapara maji wano.”

“Hu tolwa yawo dagoni ata walatsihe harimwa yi ntsi nkavu, ntrongo zini zimutaenbisha Ismaila swafi,”  Karim arongowa.

“Ewa, hasira nyengi,hu dumbidziwa, hamu, shikodzo shengi shakensi harimwa yi mizi ya wu wajuhu walawa harimwa yi irham ya Ismaila.  Be Mungu asiwakiya wakati waliyo na taemb na waye atso wava ya maji ya huwazihira. Mawuri de halilo Insa aka arongowa ha ji lendza nguvu yi suku ya mwiso ya yi shuhuli ya unahanizi ule, yaani yi suku ndribwavu:  ‘Neka muntru asuona nyora, naje hangu, aje anwe.  Mauri de I heli u Muangishiyo Muraharifu urongowao, muntru aniaminiwo, miro ya maji yivingawo uhayati yitsoshuka ha ulawa moni hahe.’  Arongowa trongo iyo yapatana na yi Roho watru wamuaminio wakojo volwayo. Mana vale yi Roho raha kayaka yadjaaliwa watru, ha ivo Insa raha kaka atukuziwa’.” 10.

“Mungu akotsaha arongowe ntrini ju la ya mazefu kumi na mayili aka amumba Ismaila yi miyandi?” Karim adzisa.

“Ismaila aka na wana 12.  Mungu awalaguwa harimwa ya makalima matukufu.  Wutsojuwa wu some za patina na wu wana 12 wani na wu vahano wayendra ha huyenshi harimwa yi shiyo sha Taourata Genèse 25 hwandrisa mustari wa 13-17.  Wa yeneya harimwa zi nsi za sharabu na zangina hahu lawa Misri. Wajuhu wa Ismaila waka wa yeneya mawuri de halilo Mungu aka amwamiya.  Be yi baraka muhimu yika de yi baraka ya wuhuyisi ya lawa ju la  Insa Kiristi, Muhuyisi mtwaharifu, mana kaka na dhambi.

“Wujuwa huka amba Ibrahima afu ha manha 175 na yi Taourata yi rongo huka ‘ Isiyaka na Ismaila, wu wana wahe, wamudzihi harimwa li gambe la Machpe’lah’. 11  Zini zi hidjiri manha 62 baenda Ismaila aka atolwa dagon.  Ismaila aka na mana 89 na mwana nyahe Isiyaka aka na mana 75.”

Karim ambawukaya: “Tsi ndjema yivo yikawo amba wu wajuhu wa Ismaila na Isiyaka kawasiyelewana ata hu para yi lewo yini.  Ya wuri wadala huka amba wonsi yawo wa hasibulwa harimwa yi miyandi ya wu huyizi ya li duniya piya.”

“Ewa tsi ndjema,”  Abou arongowa.  “ Be wu wakati wa vavo.  Kakila muntru atsojuwa angiye harimwa yi miyandi yini ayina wakati.  Ha hu mwambiya Mungu huka wawe muenswifu na wawe kana hushindra adji huyi. 

“Wakati wuwo wutsongiya harimwa yi miyandi yini hahu mukaribisha Insa rohoni haho aje ake de muhuyizi waho.  Mungu atsohukubali harimwa yi myandi yini  ju la yi fidiya ya Insa.  Wakati wuwo Insa atso veleha yi Roho ndzitwaharifu yahe yije yi enshi haho ju.  Yi Roho ndzitwaharifu ya Mungu yitso badili yi roho yaho hahujo hufanya wuke mwana wa Mungu.  Kakila muntru atsojuwa amiye yi duwa yini.  Kayisi tsahuwa amba wu lawa de havi awu de havi mana zi baraka zini zizo zawu wantru piya.  Ya Makalima ya rongowa: ‘ Mauri de heli u Muangishiyo Muraharifu urongowao:  “ Mutru yotsi amuaminio, katsotolewa yi tama yahe aliyo nayo na waye. Ha izo, kavusi tafauti baina ya Muyahudi na tsi Muyahudi, badi piyas Mwalatru moja, na waye udjaaliya ha uwengi kula mutru amumiyao.  Mana vuangihwa moni mwa u Muangishiyo Muraharifu:   Kula muntru amumiyao Mwalatru, atsohuyiwa.”12

“Wu muhimu wayi hadisi yini, yi sirongowa huka amba:  Mungu waye wu wona, Wu kiya, na Waye wu hafiliha na wu wantru wahe yikawo de wu wajuhu wa Ismaila. Mungu asihuvendza na hu tsaha ahuhuyi!

                               

Genèse 16:16;17:1,19;   2Genèse21:8-14;  3Genèse 16;7-13;  4Genèse 15:4;  5Genèse 17:18;  6Genèse 17:20;  7Genèse 17:26;  8Genèse 21:10-13;  9Genèse 21:17;   10Yuhani 7:37-39: 11Genèse 25:9;1 2Maromu10:11-13.